Stress

Stress kun je omschrijven als ‘een lichamelijke en psychische reactie op een uitdaging of een bedreigende situatie’. Dat is een vrij brede omschrijving en dat is precies hoe je het kunt bekijken. Als je stress op een schaal van 1 tot 10 zou zien dan staat iedereen ergens op die lijn. Tijdelijke stress hebben is ook helemaal niet verkeerd. Dat houdt ons scherp en actief. Het menselijk lichaam kan goed tegen een beetje spanning, het raakt daar niet beschadigd door. Spanning wordt pas schadelijk als je het langere tijd dagelijks in een hogere mate ervaart.

 

Gezonde stress

 

Als je een prestatie moet leveren zoals een sportwedstrijd of een presentatie voor een groep mensen dan voel je waarschijnlijk wat zenuwen. Dit is gezonde spanning. Het zorgt ervoor dat je alert bent waardoor je beter presteert. Deze stress is van voorbijgaande aard. Waarschijnlijk voel je opluchting als de prestatie geleverd is, de spanning zakt dan al snel weg.

 

Ongezonde stress

 

Ongezonder is het als stress langere tijd aanhoudt, we spreken dan van chronische stress. Wanneer je bijvoorbeeld voor een ziek familielid zorgt kun je voor langere tijd emotioneel uit balans zijn. Er zijn allerlei verschillende factoren die voor stress kunnen zorgen. Naast dat je in je privéleven met veel zaken te maken kunt krijgen waar je spanning door ervaart wordt stress ook vaak op het werk ervaren, door bijvoorbeeld werkdruk. In deze context wordt het vaak gelinkt aan een burn-out. Ook op het werk geldt natuurlijk dat gezonde stress, die weer voorbij gaat, helemaal niet verkeerd is.

 

Oorzaken van stress

Wanneer we een bedreigende situatie meemaken ervaren we acute stress, ook dit is een vorm van gezonde spanning. Dit zijn (voor de meeste mensen) niet-alledaagse situaties zoals een overval, een terrorisme-aanval of een natuurramp. We krijgen dan een directe lichamelijke reactie waarbij onder andere onze hartslag versnelt, onze transpiratie toeneemt (angstzweet) en onze pupillen zich verwijden. We hebben meer adrenaline dan gebruikelijk en zijn daardoor in staat om te vechten of te vluchten. De gezonde spanning werkt op dat moment als een beschermingsmechanisme. Wat we ‘ervan vinden’ hebben we vaak pas achteraf in de gaten, omdat we op het moment zelf alleen maar kunnen handelen en niet zozeer nadenken.

 

Life events

Vaker ervaren we niet-acute stress veroorzaakt door verschillende levensgebeurtenissen (life events). Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan het verliezen van een belangrijk persoon zoals een gezinslid maar ook aan het verliezen van een baan of het meemaken van een verhuizing. Wat we soms vergeten is dat gebeurtenissen die we als alledaags beschouwen ook voor stress kunnen zorgen. Zo brengt het voorbereiden van een kinderfeestje, een kerstdiner of een citytrip al aardig wat kopzorgen met zich mee. De spanning die deze gebeurtenissen op zichzelf meebrengen zijn van voorbijgaande aard en zou je dus als gezonde spanning kunnen zien. Wel is het zo dat mensen vaak meerdere stressvolle gebeurtenissen tegelijkertijd beleven, waardoor de hoeveelheid ervaren stress zich opstapelt.

 

Hoe herken ik stress?

 

Er zijn dus verschillende soorten stress en het hoeft helemaal niet ongezond te zijn, maar hoe herken je het? Een andere definitie die je zou kunnen helpen stress te herkennen luidt als volgt ‘ de druk die je voelt als je het gevoel hebt dat er meer van je gevraagd wordt dan je aan denkt te kunnen’. Dat klinkt misschien al iets herkenbaarder? Dit komt overeen met de gedachte dat controleverlies voor stress kan zorgen. Wie verwacht controle uit te kunnen oefenen over situaties lijkt minder gauw stress te ervaren.

 

Symptomen

 

Stress kan zich uiten in vele verschillende symptomen. Ons lichaam vertelt ons veel over onszelf toch vinden we het vaak lastig om hiernaar te luisteren. Een beetje hoofdpijn laten we bijvoorbeeld gemakkelijk verdwijnen door een aspirine zonder stil te staan bij de oorzaak hiervan. Hoofdpijn kan echter wel een symptoom van spanning zijn. Er zijn ook symptomen die niet direct lichamelijk lijken te zijn zoals moeite hebben met het onthouden van je planning of vaak dingen uit handen laten vallen of ergens tegen aanlopen.

Hieronder een opsomming van mogelijke stresssymptomen:

- Concentratieproblemen
- Vermoeidheid
- Problemen met slapen
- Veel of juist weinig eetlust
- Snel geïrriteerd raken
- Gevoel van controleverlies
- Hoofdpijn
- Weinig energie
- Misselijkheid
- Vergeetachtigheid
- Sombere stemming
- Niet stil kunnen zitten
- Niet kunnen ontspannen
- Onhandigheid
- Piekeren

Zoals je ziet zijn er vele verschillende symptomen die in allerlei gradaties voorkomen. Iedereen ervaart stress op zijn eigen manier.

Heb je er al wel eens over nagedacht hoe spanning zich bij jou openbaart? Wat zijn voor jou symptomen waaruit blijkt dat je stress hebt? En heb je al een manier om ermee om te gaan?

 

In het volgende artikel krijg je daar tips over, tot dan!
Wil je hulp bij het omgaan met stress? Klik dan hier.

 

Gebruikte bronnen

https://www.thuisarts.nl/stress 

https://www.thuisarts.nl/overspannen/ik-heb-burn-out

https://wijzijnmind.nl/psychipedia/stress

Morrison, V., Bennett, P. (2015). Stress, gezondheid en ziekte: theorie. In N. Teunissen, M. Timmermas. Gezondheidspsychologie (pp. 246-274). Amsterdam: Pearson Benelux BV.

Rogier, A. (2017). Handboek coachen bij stress en burn-out. Amsterdam: Boom.

Zimbardo, P.G., Johnson, R.L., McCann, V. (2016). Stress, gezondheid en welzijn. In A. Moons. Psychologie een inleiding (pp. 563-612). Amsterdam: Pearson Benelux BV.