Stress

Stress, wat is dat eigenlijk? Hoe herken je het en wat zijn de oorzaken van stress?

Stress kun je omschrijven als ‘een lichamelijke en psychische reactie op een uitdaging of een bedreigende situatie’. Dat is een vrij brede omschrijving en dat is precies hoe je stress kunt bekijken. Als je stress op een schaal van 1 tot 10 zou zien dan staat iedereen ergens op die lijn. Tijdelijke stress hebben is ook helemaal niet verkeerd. Dat houdt ons scherp en actief. Het menselijk lichaam kan goed tegen een beetje stress, het raakt daar niet beschadigd door. Stress wordt pas schadelijk als je het langere tijd dagelijks in een hogere mate ervaart.

 

Gezonde stress

Als je een prestatie moet leveren zoals een sportwedstrijd of een presentatie voor een groep mensen dan voel je waarschijnlijk wat zenuwen. Dit is gezonde stress. Het zorgt ervoor dat je alert bent waardoor je beter presteert. Deze stress is van voorbijgaande aard. Waarschijnlijk voel je opluchting als de prestatie geleverd is, de stress zakt dan al snel weg.

 

Ongezonde stress

Ongezonder is het als stress langere tijd aanhoudt, we spreken dan van chronische stress. Wanneer je bijvoorbeeld voor een ziek familielid zorgt kun je voor langere tijd stress ervaren. Er zijn allerlei verschillende factoren die voor stress kunnen zorgen. Naast dat je in je privéleven met veel zaken te maken kunt krijgen waar je stress door ervaart wordt stress ook vaak op het werk ervaren. In deze context wordt stress vaak gelinkt aan een burn-out. Ook op het werk geldt natuurlijk dat gezonde stress, die weer voorbij gaat, helemaal niet verkeerd is.

 

Oorzaken van stress

Wanneer we een bedreigende situatie meemaken ervaren we acute stress, ook dit is een vorm van gezonde stress. Dit zijn (voor de meeste mensen) niet-alledaagse situaties zoals een overval, een terrorisme-aanval of een natuurramp. We krijgen dan een directe lichamelijke reactie waarbij onder andere onze hartslag versnelt, onze transpiratie toeneemt (angstzweet) en onze pupillen zich verwijden. We hebben meer adrenaline dan gebruikelijk en zijn daardoor in staat om te vechten of te vluchten. De gezonde stress werkt op dat moment als een beschermingsmechanisme. Wat we ‘ervan vinden’ hebben we vaak pas achteraf in de gaten, omdat we op het moment zelf alleen maar kunnen handelen en niet zozeer nadenken.

 

Life events

Vaker ervaren we niet-acute stress veroorzaakt door verschillende levensgebeurtenissen (life events). Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan het verliezen van een belangrijk persoon zoals een gezinslid maar ook aan het verliezen van een baan of het meemaken van een verhuizing. Wat we soms vergeten is dat gebeurtenissen die we als alledaags beschouwen ook voor stress kunnen zorgen. Zo brengt het voorbereiden van een kinderfeestje, een kerstdiner of een citytrip al aardig wat kopzorgen met zich mee. De stress die deze gebeurtenissen op zichzelf meebrengen zijn van voorbijgaande aard en zou je dus als gezonde stress kunnen zien. Wel is het zo dat mensen vaak meerdere stressvolle gebeurtenissen tegelijkertijd beleven, waardoor de hoeveelheid ervaren stress zich opstapelt.

Twee psychiaters, Holmes en Rahes, hebben een lijst opgesteld met stressvolle life events. Wat opvalt is dat stress ook van positieve levensgebeurtenissen kan komen zoals een huwelijk. Dit is de top 15 van die lijst:

1. Overlijden van echtgenoot
2. Scheiding
3. Gescheiden zijn van partner
4. Detentie in gevangenis of andere instelling
5. Overlijden van een naast familielid
6. Zwaar lichamelijk letsel of ziekte
7. Huwelijk
8. Ontslag van werk
9. Echtelijke verzoening met partner
10. Pensionering
11. Grote verandering in de gezondheid of het gedrag van een familielid
12. Zwangerschap
13. Seksuele moeilijkheden
14. Krijgen van een nieuw familielid (geboorte, adoptie, etc.)
15. Grote zakelijke aanpassing.

Zoals je ziet zijn er veel verschillende life events die stress veroorzaken. Welke zijn op jou van toepassing en zijn er nog andere life events die je zelf nog kunt bedenken?

 

Hoe herken ik stress?

Er zijn dus verschillende soorten stress en het hoeft helemaal niet ongezond te zijn, maar hoe herken je het? Een andere definitie die je zou kunnen helpen stress te herkennen luidt als volgt ‘ de druk die je voelt als je het gevoel hebt dat er meer van je gevraagd wordt dan je aan denkt te kunnen’. Dat klinkt misschien al iets herkenbaarder? Dit komt overeen met de gedachte dat controleverlies voor stress kan zorgen. Wie verwacht controle uit te kunnen oefenen over situaties lijkt minder gauw stress te ervaren.

 

Stresssymptomen

Stress kan zich uiten in vele verschillende symptomen. Ons lichaam vertelt ons veel over onszelf toch vinden we het vaak lastig om hiernaar te luisteren. Een beetje hoofdpijn laten we bijvoorbeeld gemakkelijk verdwijnen door een aspirine zonder stil te staan bij de oorzaak hiervan. Hoofdpijn kan echter wel een symptoom van stress zijn. Er zijn ook symptomen die niet direct lichamelijk lijken te zijn zoals moeite hebben met het onthouden van je planning of vaak dingen uit handen laten vallen of ergens tegen aanlopen.

 

Hieronder een opsomming van mogelijke stresssymptomen:

- Concentratieproblemen
- Vermoeidheid
- Problemen met slapen
- Veel of juist weinig eetlust
- Snel geïrriteerd raken
- Gevoel van controleverlies
- Hoofdpijn
- Weinig energie
- Misselijkheid
- Vergeetachtigheid
- Sombere stemming
- Niet stil kunnen zitten
- Niet kunnen ontspannen
- Onhandigheid
- Piekeren

Zoals je ziet zijn er vele verschillende symptomen die in allerlei gradaties voorkomen. Iedereen ervaart stress op zijn eigen manier.

 

Heb je er al wel eens over nagedacht hoe stress zich bij jou openbaart? Wat zijn voor jou symptomen waaruit blijkt dat je stress hebt? En heb je al een manier om met stress om te gaan? In het volgende artikel krijg je daar tips over, tot dan!

 

 

Gebruikte bronnen

https://www.thuisarts.nl/stress 

https://www.thuisarts.nl/overspannen/ik-heb-burn-out

https://wijzijnmind.nl/psychipedia/stress

Morrison, V., Bennett, P. (2015). Stress, gezondheid en ziekte: theorie. In N. Teunissen, M. Timmermas. Gezondheidspsychologie (pp. 246-274). Amsterdam: Pearson Benelux BV.

Rogier, A. (2017). Handboek coachen bij stress en burn-out. Amsterdam: Boom.

Zimbardo, P.G., Johnson, R.L., McCann, V. (2016). Stress, gezondheid en welzijn. In A. Moons. Psychologie een inleiding (pp. 563-612). Amsterdam: Pearson Benelux BV.